Digitale detox of digitale discipline?

Het is zaterdagochtend. Je hebt eindelijk een uurtje voor jezelf, verse koffie in de hand, zon op je gezicht. Je pakt je boek erbij, bladert naar waar je was gebleven… en dan ping. Een melding. Iemand heeft iets gepost in de groepsapp. Je negeert het. Ping. Iemand anders reageert. Je denkt: “Heel even kijken, dan ben ik er weer.” En voor je het weet ben je 43 minuten verder, weet je wat de buurvrouw gisteravond heeft gegeten, welke schoenen in de aanbieding zijn, en hoe je in zes stappen een passief inkomen opbouwt.

Alleen dat boek? Dat ligt nog precies op dezelfde bladzijde.

We roepen het vaak: “Ik zou eigenlijk eens een digitale detox moeten doen.” En eerlijk, het klinkt aantrekkelijk; een weekend zonder schermen, geen sociale media, geen nieuws, geen e-mails. Even rust in je hoofd. Alleen… dan krijg je ineens het gevoel dat je iets mist. Dat je op iets zou moeten reageren. Dat je achterloopt.

De waarheid? Voor de meeste mensen is een volledige digitale detox niet realistisch. We gebruiken onze telefoon immers voor alles: contact met vrienden, werk gerelateerde dingen, bankzaken, navigatie, zelfs je wekker zit erin. Dus nee, je hoeft je smartphone niet in de zee te gooien. Wat je wél kunt doen, is oefenen in digitale discipline.

Het probleem is namelijk niet de technologie. Het is ons gebruik ervan. Of beter gezegd: het automatische gebruik ervan. De gewoonte om je telefoon te pakken als er twee seconden leegte is. De reflex om elke piep, tril of rood bolletje direct te beantwoorden. De onbewuste scroll-sessie, die begint met een appje en eindigt op een of andere vaag filmpje van een dansende Golden Retriever.

En dan heb je nog de kinderen. Die groeien op met schermen alsof het een natuurlijk verlengstuk is van hun arm. Je kunt als ouder wel zeggen dat ze “even wat anders moeten doen,” of “ga lekker naar buiten,” maar dat is toch lastig als je zelf op de bank zit te multitasken tussen weerberichten, werkgroepen en het bekijken van een pan die je misschien ooit gaat kopen.

Wat vooral fascinerend is, is dat kinderen zelf ook worstelen met dat constante schermgedrag. Ze weten vaak dondersgoed dat ze teveel op hun telefoon zitten, maar net als wij zijn ze gevoelig voor datzelfde korte gelukshormoon bij elke swipe en klik. En als jij als volwassene al moeite hebt om je telefoon weg te leggen, wat verwacht je dan van een puberbrein dat nog in de steigers staat?

Misschien begint digitale discipline dan ook gewoon thuis. Niet als een streng verbod, maar als een soort gezinsproject. Geen “telefoons de deur uit”, maar wel: ’s avonds de apparaten op één plek, samen eten zonder schermen, en af en toe het ongemak van stilte toelaten. Voorbeeldgedrag helpt. Of in elk geval: het niet compleet tegenovergestelde doen van wat je predikt. En ja, dat vraagt soms dat je je eigen ongeduld even parkeert en accepteert dat je pas ná het eten kijkt wie er gereageerd heeft op dat ene mailtje of berichtje.

Digitale discipline begint bij kleine keuzes. Momenten waarop je besluit je telefoon niet te pakken. Waarin je merkt dat je eigenlijk niet weet waarom je 'm überhaupt vasthebt. Waarin je denkt: misschien mis ik nu even iets online, maar misschien zie ik daardoor eindelijk weer wat er offline gebeurt.

Wat er dan gebeurt, is verrassend simpel: je krijgt ruimte terug. In je hoofd, in je dag. Je merkt ineens de geur van je koffie op. Of het feit dat het buiten regent, maar dat het geluid eigenlijk best rustgevend is. Je maakt een gesprek af zonder dat je “even iets moet opzoeken.” En als je dan weer eens op je telefoon kijkt, voelt het alsof jij de baas bent. Niet dat apparaat.

En nee, dat lukt natuurlijk niet elke dag. Soms wint Instagram. Soms zegt je brein: “Even één filmpje kijken,” en voor je het weet weet je alles over hoe je een alpaca trimsalon begint in Peru. Het zij zo.

Maar misschien is dat wel de les: het gaat niet om perfect loslaten, maar om af en toe bewust vasthouden. En heel soms gewoon denken: “Weet je wat, ik zet mijn telefoon op stil. En als de wereld dan vergaat, hoor ik het vanzelf wel.